beats by dre cheap

IX - JEDNAČENJE SUGLASNIKA

           76. U tvorbi riječi i u promjeni oblika riječi često se javljaju suglasnički skupovi teški za izgovor. Tada jedan glas utiče na drugi tako da mu se ovaj po izgovoru približi , primajući njegovu artikulacionu osobinu, što dovodi do olakššavanja izgovora. Na taj način vrše se u govoru razna jednačenja suglasnika.

Ova jednačenja se najčešće obilježavaju u pisanju. Po tome je naš pravopis fonetski.

(Pravopis u kome se takva jednačenja ne obilježavaju zove se etimološki)

Dva su takva jednačenja:

-po zvučnosti,

-po mjestu tvorbe.

A.JEDNAČENJE PO ZVUČNOSTI

77. Ovo jednačenje obuhvata grupu od sedam parova zvučnih i bezvučnih suglasnika b-p, d-t, g-k, s-z, š-ž, đ-ć, dž-č. Razlika je među njima samo u zvučnosti: prvi su zvučni a drugi bezvučni.

Kada se u riječi nađu jedan do drugog dva suglasnika nejednaka po zvučnosti, oni se jednače, i to tako da se prvi upravlja prema drugom prelazeći u svoj parnjak, zvučni ili bezvučni:

b > p hljepčić < hljebčić (:hljeb), vrapca < vrabca (:vrabac), ljupka < ljubka (:ljubak), ropski < robski (:rob);

p > b  ćevabdžija < ćevapdžija (:ćevap), tobdžija < topdžija (:top);

d > t potpis < podpis (:pod-pisati), dohotka < dohodka (:dohodak), slatko < sladko (:sladak);

t > d prosidba < prositba (:prositi), ženidba < ženitba (:ženiti);

g > k drukčija < drugčija (:drugi);

k > g buregdžija < burekdžija (:burek), svagda < svakda (:svak);

z > s bespravan < bezpravan (bez prava), polaska <polazka (.polazak), uska < uzka (:uzak);

s > z glazba < glasba (:glas), zbratimiti <  sbratimiti (:s bratom);

ž > š teška < težka (:težak), drška < držka (:držak), tronošca < tronožca (:tronožac),

š > ž zadužbina  < zadušbina (:za dušu);

č > dž vradžbina < vračbina (:vračati), svjedodžba < svjedočba (:svjedočiti);

đ > ć omećka < omeđka (:omeđak) isl.

78. Bezvučni su i suglasnici f, h,c, ali oni nemaju svojih zvučnih parnjaka. Od njih se samo h može naći ispred zvučnog suglasnika, u nekim složenim riječima ili muslimanskim imenima:

Vrhbosna, Nuhbegović, Salihbegović, Behdžet, mehdija, Šehzada, Vahdeta, Vehbija i sl.

Međutim, zvučni suglasnici ispred ovih suglasnika mjenjaju se u bezvučne:

usfaliti < uzfaliti, ishrana  < izhrana, besciljan < bezciljan (:bez cilja), žećca < žeđca (:žeđ), obrasca < obrazca (:obrazac) i sl.

79. a) Od dosljedne primjene fonetskog načina pisanja odstupa se, po tradiciji (još od Vuka Karadžića), kad se zvučno d nađe ispred bezvučnih suglasnika s i š. U tom položaju suglasnik d ostaje u pisanju:

brdski, gradski, ljudski, gospodstvo, ljudstvo, vodstvo, odskočiti, odsto (%), odstupiti, podsjeći, podstaći, podstanar, predsjednik; odšetati, odšiti, odškrinuti, odštampati, podšišati i sl.

          Vuk Kradžić je uveo ovakav način pisanja, koji nije fonetski, da bi izbjegao pretvaranje ts (< ds) u c (brcki, ljucki).

b) Pored vodstvo upotrebljava se i vođstvo, s neizmjenjenim (u pisanju) zvučnim đ ispred bezvučnog s.

80. Odstupanja imamo u nekim složenim riječima u kojima se na granici sastavnih dijelova složenice nalaze dva suglasnika nejednaka po zvučnosti, obično d i t. jednačenje bi dovelo do znatne izmjene prvog dijela složenice, pa se ovaj piše u prvobitnom obliku.

Podtekija (ulica u Sarajevu), podtekst, podtip, predtakmičenje, predturnir, predturski, adhezija, politbiro, subpolarni, postdiplomski, jurisdikcija i sl.

Odstupa se i u nekim prezimenima:

Dervišbegović, Vukdragović i dr.

81. U pisanju nekih stranih riječi, uglavnom imena, takođe se odstupa od fonetskog načina pisanja, odnosno zadržava se njihov izvorni oblik:

Vašington, Habsburg, Rentgen (Röntgen) (ali:rendgen-aparat), Musorgorski, Tbilisi i dr.

82. a) Uobičajno je da se muslimanska imena Edhem, Midhat i Subhija pišu izvorno, sa neizmjenjenim zvučnim suglasnikom (d, b) ispred bezvučnog h.

          Pravopis dviju Matica smatra da je bolje ova imena pisati s promjenom po zvučnosti (Ethem, Mithat, Suphija)

b) I neka prezimena su uobičajna sa etimološkim načinom pisanja, npr. Grabčanović, Zubčević i dr.

B. JEDNAČENJE PO MJESTU TVORBE

83. Ova promjena je uža od jednačenja po zvučnosti – ona obuhavata s, z, i n i vrlo rijetko suglasnik h.

84. Kada se strujni zubni suglasnici s i z nađu ispred prednjonepčanih suglasnika č, ć, dž, đ, lj i nj, pomjeraju mjesto artikulacije i mjenjaju se u srodne, strujne prednjonepčane suglasnike š i ž.

          Međutim, ova se promjena ne vrši jednako ispred svih navedenih suglasnika.

85. Ispred č,ć,dž i đ suglasnici s i z mjenjaju se u š i ž u svim slučajevima:

košče (vok.) < kosče (:kosac) , gušče < gusče (:guska), nedonošče < nedonosče (:donositi), čašću < časću (čast-ju), šćućuriti se < sćućuriti se, miraždžika < mirazdžika (:miraz), raždžilitati se < razdžilitati se, grožđe < grozđe (: grozd-je) i sl.

Ako se nađu jedan do drugog dva suglasnika nejednaka po zvučnosti (npr. z i č ili s i dž), vrši se jednačenje po zvučnosti i jednačenje po mjestu tvorbe:

raščlaniti < rasčlaniti < razčlaniti, obraščić < obrasčić < obrazčić (:obraz), iščašiti < isčašiti < izčašti (:iz čaše), prkoždžija < prkozdžija < prkosdžija (:prkositi), rašćeretati se < rasćeretati se < razćeretati se i sl.

86. Ispred lj i nj suglasnici s i z se mjenjaju u š i ž u oblicima riječi i u izvedenim riječima.

mišlju < mislju (:misliti), ispražnjen < ispraznjen (:isprazniti), snošljiv < snosljiv (:snositi), pažljiv < pazljiv (:paziti), zakašnjenje < zakasnjenje (:zakasniti), mlažnjak < mlaznjak (:mlaz-ni) i sl.

87. U dva slučaja suglasnici s i z ostaju neizmjenjeni ispred lj i nj:

a) Na granici sastavnih dijelova složene riječi:

sljubiti se, sljutiti se, izljubiti, razljutiti, iznjuškati, raznježiti  i sl.

Nisu književni oblici koji se čuju u govoru: ižljubiti, ražljubiti i sl.

b) Kad su lj i nj dobiveni jotovanjem sa j od jata, tj. ispred l+je, n+je:

snježan, posljednji, bjesnjeti, zakasnjeli (zakašnjenje  nije ijekavizam), sljez, nasljednik, sljepci i sl.

Ne idu u književni jezik oblici koji se čuju u govoru: pošljednji, bješnjeti, zakašnjeli, šljez, našljednik, šljepica i sl.

88. Jednačenje po mjestu tvorbe javlja se u dodiru suglasnika n sa usnenim suglasnicima b i p: nadzubno n u takvom položaju mijenja se u srodni usneni suglasnik m.

Ova se promjena vrši u prostim i izvedenim riječima:

zelembać (:zelen), odbrambeni (:odbrana), stambeni (:stan), bombon(a) (fr. bonbon), crmpurast (:crn)

Međutim, u složenim riječima   na kraju prvog dijela složenice n ostaje u pisanju bez promjene.

jedanput, stranputica, crvenperka, vanbračni, Rizvanbegović, Osmanpašić i dr.

89. Mali je broj riječi u kojima se sughlasnik h nalazi ispred prednjonepčanog ć, pri čemu se h mijenja u š:

dršćem (i drhtim): drhtati, dašćem: dahtati, Bišća < Bihća (:Bihać) (danas običnije Bihaća). Tako i : Bišćanin, Bišćanka.

Ne ide u književni jezik dijalektsko šćela < htjela (preko: hćela)